Leonardo da Vinçi dhe 17 shpikjet e tij

Leonardo da Vinçi njihet me respekt rreth e qark botës si mjeshtër i
Rilindjes për pikturën dhe shpikjet inxhinierike. Megjithatë pak e
patën menduar atë si shpikës i gjërave më të dobishme që tashmë
njerëzimi i ka në përdorim. Mbi jetën e Leonardo da Vinçit dihet shumë
pak. Leonardo lindi në vitin 1452 në Vinçi dhe vdiq në Francë në vitin
1519. Da Vinçi mund të mendohet si një kryetip i njeriut të Rilindjes
dhe është përcaktuar shpesh si një gjeni, për shkak të shkëlqimit të
tij në të gjitha fushat e artit, për zbulimet e tij shkencore dhe
shpikjet teknike, që duken një përparim i madh në krahasim me kohën e
tij. Afria e tij me shkencat ishte e llojit vëzhgues: ai kërkonte të
kuptonte dukuritë duke i përshkruar e rifiguruar gjer në hollësitë më
të imta e nuk theksonte eksperimentet apo shpjegimet teorike. Sipas Da
Vinçit, "shkenca është bija e përvojës". Ai qe i pari që përdori atë që
ne sot quajmë "mënyrë shkencore", për më tepër mbi afrinë e tij
praktike në kërkimin shkencor.
Fluturimi
Ai ishte gjithmonë i
magjepsur nga fluturimi. Bëri studime të hollësishme mbi fluturimin e
zogjve e projektoi makina të ndryshme fluturuese, përfshirë një
helikopter që vihej në lëvizje nga katër njerëz dhe një deltaplan, por
që ky nuk do të kishte mundur të fluturonte. Mori pjesë në shumë
autopsi, duke bërë një numër të skicimeve anatomike tejet të
hollësishme, duke projektuar një studim të plotë të anatomisë njerëzore
e krahasore.
Piktura
Piktura dhe vepra e tij më e njohur është
"Mona Liza", që ruhet në Muzeun e Luvrit në Paris, pikturuar në vitet
1503 - 1506. Ajo do të përfaqësonte gruan e tregtarit Fiorentin
Francesco del Giocondo, por mbi këtë janë zhvilluar teori të ndryshme.
Më e fundit, e parashtruar nga studiues gjermanë është marrë parasysh
edhe nga ekspertë të muzeut të qytetin e Shen Pjetërit, në Rusi,
bazohet mbi zbulimin e një fakti të ri: ravijëzimi i linjave të fytyrës
së Mona Lizës me ato të zonjës së portretit të Caterina Sforza-s të
Lorenzo di Credi, e njohur edhe si portreti i "Dama coi gelsomini"
("Zonja me jasemin"). Në këtë pikë, do të dilte se personazhi historik
që ka frymëzuar Leonardon nuk do të ishte tjetër se Caterina Sforza, në
atë kohë personazh me nam, sepse ishte tashmë zonjë e Forl?-t e
Imola-s. Në astronomi, Leonardo besonte se dielli dhe hëna silleshin
rreth tokës dhe se hëna pasqyronte dritën diellore sepse ishte e
mbuluar me ujë. Ai filloi të mendonte dhe të ishte i dobishëm për të
gjitha problemet që kishte njerëzimi në atë kohë dhe mundohej t'i bënte
gjerat më të lehta me inteligjencën e tij të rrallë. Filloi me një
planimetri të qytetit të Milanos në Itali, duke projektuar në hapësirat
e qytetit shtëpi të bukura, shërbime publike, etj. Da Vinçi mendoi jo
vetëm për ecjen në tokë me anë të makinës, por dhe në ujë, dhe për këtë
ai shpiku anijen më avull, e cila ishte një bark me elika.

1. URBANIZËM
Leonardoja
punoi planimetrinë e qytetit të ri të Milanos, që parashikon rrugë të
gjera, shtëpi të bukura, shërbime publike etj. Ai realizoi në një farë
mënyre planin urban të këtij qyteti, duke përcaktuar pikat kryesore të
një vendbanimi.

2. ANIJE ME AVULL
Kjo shpikje ishte një barkë
e pajisur me elika (si anijet me avull që u ndërtuan tre shekuj më
vonë) duhet të ecte me një shpejtësi prej 50 miljesh në orë. Elikat, me
gjatësi rreth 90 cm, do viheshin në funksion me anën e një mekanizmi me
forcën e krahut.

3. KARROJA E LUFTIMIT
Edhe kjo karro
luftimi, mosha e të cilës është 400 vjet, i detyrohet gjithashtu Da
Vinçit. Ky projekt i frymëzoi konstruktorët e kohëve tona për ndërtimin
e tankeve.

4.ÇAKMAKU
Ja një çakmak me gur zjarri për të
ndezur automatikisht fitilin. Bie në sy midis pjesëve të tij të
ndryshme, ai tip zinxhiri që më vonë do të përdoret për biçikletat dhe
motoçikletat.

5. VINÇI RROTULLUES
Vinçi rrotullues i
projektuar nga Leonardo da Vinçi është vendosur në një platformë
rrotulluese, ai është i pajisur më kundërpeshë dhe me një dispozitiv
ndaljeje. Vinçat modern nuk ndryshojnë shumë nga ky.

6. FORTESAT
Leonardoja
pati idenë e një lloji fortese krejt të re e origjinale. Kjo do të
kishte dy mure rrethore, të ndara nga një hendek shumë i thellë.
Mbrojtësit mund të komunikonin me njëri-tjetrin nëpër disa galerive të
nëndheshme.

7. KANALE
Në Milano, në shërbim të familjes
Sforc, Leonardoja përfundoi ndërtimin e kanalit të Martesanas, i cili
lidhte dy kanale të lundrueshëm që përshkonin qytetin. Atij i kushtohen
përmirësimet që iu bënë ekluzave të njërit prej këtyre kanaleve.

8. THARJA E KËNETAVE
Leonardoja
hartoi projektin e lidhjes së qytetit Firence me detin e Tirenit me
anën e një kanali të lundrueshëm, që do të kalonte nëpër Prate,
Pistoja, Seravale dhe Fuçekio. Gjatë tre vjetëve që ai kaloi në Romë,
punoi planin e tharjes së kënetave Pontine.

9. HELIOCENTRALET
Para
Kopernikut, Leonardo da Vinçi pat mohuar parimin “heliocentric” (nga
fjala greqisht “helios” që domethënien “diell”) sipas të cilit Toka
bënë pjesë në një sistem astronomik, që ka si qendër Diellin. Në atë
kohë besohej se Toka ishte e palëvizshme dhe përbënte qendrën e
gjithësisë (gjeocentrizëm).

10. MITRALOZI
Edhe makina
luftarake, që shihni këtu, është projektuar nga Leonardoja, është një
armë zjarri me shumë gryka, e pajisur me 33 tuba dhe e aftë për të bërë
3 breshëri me nga 11 goditje në të njëjtën kohë. Kjo do të jepte idenë
e mitralozit modern.

11. AUTOPSIA
Leonardoja ishte një nga
shkencëtarët e parë që studioi kufomat, për të njohur më mirë trupin e
njeriut. Ai nuk ka lënë përshkrime të hollësishme mbi funksionimin e
zemrës, mbi ndërtimin e kolonës kurrizore dhe mbi lëvizjen e muskujve.

12. AEROPLANI
Da
Vinçi në një farë mase ishte dhe paralajmëtar i aviacionit. Ai ishte i
pari që dha idenë e ndërtimit të një aparati për të fluturuar. Ai
shpiku planerin, një lloj aeroplani pa motor, që fluturonte i mbajtur
vetëm nga shtytja e ajrit, mbi të cilin mbështeteshin krahët e tij.

13. PARASHUTA
Leonardo
da Vinçi zbuloi parimin e parashutës dhe dha masat e saj. Skicimi i saj
është bërë në vitin 1485 dhe mendohet të jetë e para në botë. Ai shkroi
që me anë të kësaj parashute mund të hidhej ndaj çdo lartësie pa u
dëmtuar.

14. HELIKOPTERI
Ky aparat ajror i Leonardos
konsiderohet si stërgjysh i helikopterit të sotëm. Ai do të vihej në
funksionim nga 4 njerëz, të cilët duke u mbështetur mbi shufrat, do të
lëviznin shtyllën e lidhur me një elikë. Kjo lloj “vidhe ajrore”, duke
bërë “kopje” , do të mund të ngrihej lart.

15. SKAFANDRI
Skafandret moderne me të cilat njerëzit zhyten në thellësi të vogla janë pothuaj të njëllojtë me ata që projektoi Leonardoja.

16. MAKINA ME AVULL
Me
këtë aparat, të quajtur “arkitronitë”. Leonardoja, shumë më parë se
Denis Papeni dhe kazani i tij i famshëm, eksperimentoi fuqinë e madhe
të avullit të ujit. Makina e parë me avull u ndërtua më vonë, në bazë
të skicave të tij.

17. OPTIKË
Da Vinçi studioi edhe optikën,
domethënë shkencën që merret me studimin e fenomeneve të dritës. Ai qe
i pari që e kuptoi se për çfarë arsye drita projekton përfytyrimet e
përmbysura në atë që quhet “dhoma e zezë”.