Kimia organike ėshtė degė e kimisė, qe studion konponimet e
karbonit.Ne komponimet organike te karbonit bėjnė pjesė jo vetėm ato
komponime qė gjenden ne botėn e gjallė, por edhe ato konponime qe
perfitohen ne menyre sintetike ne laborator.Konponimet organike janė tė
ndėrthurura me ato inorganike dhe mund tė shėndrrohen nė njėra-tjetrėn:
p.sh: procesi i fotosintezes(shnderrimi i konponimeve inorganike nė ato
organike)dhe pėrfitimi i amoaniakut nga metani(shėndrrimi i konponimeve
organike nė ato inorganike). Konponimet organike i karakterizojnė disa
veti fizike dhe kimike qė i dallojnė nga konponimet
organike(tretshmerinė,pika e vlimit dhe e
shkrirjes,djegėshmėria,struktura kimike,reaksionet kimike)etj.Konponimet
organike i paraqesim me formulė molekulare,racionale te strukturės etj.
Nė kiminė organike bėjnė pjesė: Komponimet organike tė karbonit,
Hidrokarburet, Komponimet organike me oksigen dhe azot (alkoolet) dhe
komponimet organike me rėndėsi jetsore.
Komponimet
organike tė karbonit
Kimia organike ėshtė degė e kimis, qė studion pėrbėrjen, strukturėn,
vetitė, reaksionet dhe sintezėn e komponimeve tė karbonit. Nė kiminė
organike nuk merren tė gjitha komponimet e karbonit su oksidet e
karbonit (CO,CO2), kripėrat karbonate etj. qė bėjnė pjesė nė kiminė
oraganike. Kimia organike si shkencė mė vete ėshtė themeluar vonė, nė
gjysmėn e parė tė shek. XIX. Kimistėt para dyqind vjetėsh substancat
kimike i ndanin nė dy grupe:
nė substanca inorganike qė fitoheshin nga bota jo e gjallė dhe
organike qė fitoheshin nga bota e gjallė. Kimisti suedez Bercelius pėr
herė tė parė nė vitin 1806 e pėmendi termin kimi organike. Sipas tij
komponimet organike pėrbėhen nga po ato elemente , qė pėrbėjnė
komponimet inogranike, mirėpo komponimet organike pėrfitohen vetėm nga
organizmat e gjallė.kjo u quajt ndryshe "teoria vitaliste" Por kėtyre
mendimeve u dha fund shkenctari gjerman Friedrich Wöhler ku thot qe ai
mund ta fitoi uren nga cianati i amoniumit(NH4OCN (aq) -nxehje->
CO(NH2)2(aq)). Tani numri i komponimeve organike tė sintetizuara ėshtė
shume mė i madh. Viti 1828 merret si bazė e fillimit tė kimisė organike
si shkencė. Termi kimi organike pėrdoret sot e atėditė dhe ka tė bėjė jo
vetėm me komponimet organike por edhe me ato komponime inorganike qė
mund tė kthehen nė organike me sintetizim nė laborator. Numri i
komponimeve organike sot ėshtė rritur nė 19 milion.
Alkanet dhe Cikloalkanet
Alkanet jane hidrokarbure jo ciklike, te cilet permbajne vetem lidhje njefishe dhe kane numrin maksimal te lidhjeve me atomin e hidrogjenit.
Cikloalkanet jane nje klase e vecante e hidrokarbureveqe kane ndetim ciklik.
Keto dy grupime nuk kane grup funksionor.Jane perberje me reaktivitet jo te larte.
Alkenet dhe alkadienet
Janė hidrokarbure te pangopura.Kur dy atoma karboni bashkezoterojne dy cifte elektronike atėherė formohet lidhja dyfishe,qe ėshtė grup funksionor pėr alkenet dhe dienet.Pėr alkenet pėrdoret dhe emri olefineqe rrjedh nga "olefiantgas",qe do tė thotė "gaz qe formon vaj"